Ultrasonografia (USG) - to metoda obrazowania, która polega na analizie ultradźwięków odbitych od badanego narządu lub tkanki i tworzenia na tej podstawie obrazu na ekranie aparatu ultrasonograficznego. 

Główną częścią aparatu USG jest głowica, która wysyła ultradźwięki w określonym kierunku. 

Badanie USG jest całkowicie bezbolesne, bezinwazyjne i bezpieczne, dlatego może być powtarzane wielokrotnie, również w czasie ciąży, bez obawy o efekty uboczne. Dzięki niemu można wykryć m.in. guzy, ropnie, torbiele, zmiany pourazowe i nowotworowe, można również sprawdzić, czy płód w łonie matki rozwija się prawidłowo oraz jakiej jest płci.

Ultrasonografia jest powszechnie stosowana jako pierwsza, podstawowa diagnostyka przed skierowaniem na pogłębioną diagnostykę rezonansem magnetycznym, czy tomografią komputerową. 

Do najczęściej wykonywanych badań możemy zaliczyć:

• USG jamy brzusznej,
• USG tarczycy,
• USG piersi,
• USG ginekologiczne (transwaginalne),
• USG jąder, 
• USG prostaty (przezodbytnicze),
• USG układu moczowego,
• USG naczyniowe metodą Dopplera,
• USG serca (Echo serca),
• USG węzłów chłonnych,
• USG poszczególnych stawów,
• USG tkanek miękkich

W większości przypadków badanie ultrasonograficzne nie wymaga specjalnego przygotowania, za wyjątkiem USG jamy brzusznej, pęcherza moczowego, czy narządów rodnych. Wszelkich niezbędnych informacji powinien udzielić lekarz kierujący lub personel placówki, w której ma się odbyć badanie.

Czas trwania badania zależy od jego rodzaju i może wynosić do 30 minut, jednak w większości przypadków zajmuje mniej niż 20 minut.

USG jamy brzusznej

W dzień poprzedzający badanie, w godzinach popołudniowych i wieczornych należy unikać pokarmów i płynów wzdymających, napojów gazowanych, produktów mlecznych itp., a pacjenci z tendencją do wzdęć powinni zachować lekkostrawną dietę już dwa dni przed badaniem. W dniu badania należy być na czczo lub 6-8 godzin po lekkim posiłku.

Przed USG należy również zadbać o wypróżnienie – w razie potrzeby zastosować środki przeczyszczające, aby pozbyć się treści pokarmowej z jelit, a w dniu poprzedzającym badanie i w dniu badania należy stosować dostępny bez recepty preparat przeciw wzdęciom, aby nadmiar gazów nie zakłócił obrazu.

W dniu badania nie należy również palić papierosów, ani żuć gumy. 

Pacjenci przyjmujący leki – powinni leki przyjąć zgodnie z zaleceniem lekarza, popijając wodą niegazowaną, nie później, niż 1 godzinę przed badaniem.

Podczas USG jamy brzusznej, ale również w przypadku badań takich jak:

• USG układu moczowego,
• USG miednicy mniejszej,
• USG prostaty przez powłoki brzuszne,
• USG ginekologiczne przez powłoki brzuszne.

Pęcherz moczowy powinien być wypełniony płynem.

Przygotowanie do badania dzieci:

• noworodki i niemowlęta nie powinny być karmione i pojone ok. 1-1.5 godz. przed badaniem. W celu oceny odźwiernika należy przynieść w butelce mleko lub inny napój,
• badanie dzieci od 1 do 5 roku życia powinno być wykonane co najmniej 2 godziny od ostatniego posiłku i nie należy poić dziecka bezpośrednio przed badaniem,
• badanie dzieci powyżej 5 roku życia powinno być wykonane około 4 godzin po ostatnim posiłku,
• badanie młodzieży od 15 roku życia powinno być wykonane około 6 godzin po ostatnim posiłku,
• dzieciom z tendencją do wzdęć – zgodnie z zaleceniami lekarza – należy podać środek odgazowujący.

Pacjent odkrywa diagnozowaną część ciała np. brzuch, nerki, szyję i wykonuje polecenia lekarza. Lekarz pokrywa ciało żelem, który zapewnia przewodzenie ultradźwięków. Przesuwając głowicę aparatu, uzyskuje obrazy całego badanego narządu, który widoczny jest na ekranie monitora. Żel jest nieszkodliwy i niebrudzący oraz pozbawiony tłuszczu i po badaniu wystarczy wytrzeć go papierowym ręcznikiem.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia badania jest obecność otwartych ran na tkankach miękkich, uszkodzeń kości, otwartych infekcji oraz oparzeń w obszarze badania. Względnym przeciwwskazaniem jest obecność świeżo zamkniętych złamań, ponieważ może narażać pacjenta na niepotrzebny ból.

Wyjątek stanowią również zalecenia przed zbyt częstym, niepotrzebnym badaniem kobiet w ciąży. Zagrożenia dla zdrowia płodu nie wykryto, ale niektóre komisje zalecają unikanie niepotrzebnych badań w ciąży.

Każdy pacjent chcący skorzystać ze świadczeń NFZ powinien posiadać aktualne skierowanie na badanie, nie jest ono potrzebne do badania opłacanego przez pacjenta, dowód osobisty oraz poprzednie wyniki badań diagnostycznych (płyty+opis) lub wyniki innych badań – dotyczącej danej okolicy.