Spirometria to jedno z częściej wykonywanych badań czynnościowych układu oddechowego. Jest to badanie bezbolesne i nieinwazyjne, umożliwiające pomiar objętość i pojemność płuc oraz określa szybkość przepływu powietrza przez poszczególne odcinki dróg oddechowych podczas wdechu i wydechu. Do badania tego wykorzystuje się urządzenie zwane spirometrem, zbudowane ze specjalnego ustnika z wymiennymi końcówkami oraz przewodów połączonych z modułem pomiarowym i zintegrowane z komputerem.

Spirometria powinna być przeprowadzana regularnie u osób, u których występują objawy takie jak: świszczący oddech, duszności czy przewlekły kaszel oraz u osób należących do grupy zwiększonego ryzyka, czyli palących tytoń i zawodowo narażonych na związki, mogące uszkadzać układ oddechowy. 

Badanie to pozwala na szybką diagnozę schorzeń dróg oddechowych i wdrożenie odpowiedniego leczenia, a także zakup odpowiedniego sprzętu, jakim jest np. inhalator czy koncentrator tlenu. 

Wskazaniami do spirometrii są również: nawracające infekcje górnych dróg oddechowych w tym zapalenia płuc i oskrzeli, zapalenie zatok oraz objawy mogące wskazywać na alergie.  Wykonywana jest w celach diagnostycznych do monitorowania przebiegu i oceny skuteczności zastosowanego leczenia przy takich chorobach jak astma oskrzelowa, choroby śródmiąższowe, przewlekła obturacyjna choroba płuc oraz w celu oceny stanu pacjenta po przeszczepie płuc i operacjach klatki piersiowej.

Spirometria jest badaniem, do którego pacjent powinien się odpowiednio przygotować, aby uzyskać jak największą dokładność zapisu. Po konsultacji z lekarzem pacjent nie powinien także przyjmować leków mogących wpływać na wynik badania. 

Na badanie należy przyjść w luźnym, wygodnym i nieograniczającym ruchów ubraniu, tak by można było swobodnie wykonywać głębokie oddechy.

Przed badaniem spirometrem pacjent nie powinien:

• spożywać obfitych posiłków, napojów gazowanych, a także palić papierosów -minimum 2 godziny przed badaniem
• spożywać alkoholu – minimum 4 godziny przed badaniem
• podejmować intensywnego wysiłku – minimum pół godziny przed badaniem

Jeśli pacjent posiada jakiekolwiek dolegliwości, które mogą wpłynąć na możliwość wykonywania głębokich wdechów i wydechów (mdłości, zawroty głowy, osłabienie czy urazy i dolegliwości w klatce piersiowej lub jamie brzusznej) należy zawsze poinformować o tym lekarza.

Badanie spirometryczne przeprowadzane jest w pozycji siedzącej. Pacjent nie może krzyżować nóg, ani zakładać nogi na nogę, musi mieć wyprostowane plecy i prosto ustawioną głowę. Taka pozycja umożliwia mu prawidłowy przepływ powietrza i pozwala wykonać głębsze oddechy. 

Lekarz lub technik przeprowadzający badanie informuje pacjenta, jak dmuchać, aby otrzymać prawidłowe wyniki. 

Na początku badania, na nos pacjenta zakładany jest klips, który ma uniemożliwić oddychanie przez nos. Badanie najczęściej zaczyna się od spokojnego oddychania przez ustnik spirometru, a następnie pacjent kilkukrotnie wykonuje maksymalny wdech i maksymalny wydech. Całość badania trwa na ogół 20 minut.

Niektórzy pacjenci wymagają dokładniejszej oceny czynności układu oddechowego. Wielu dodatkowych pomiarów pozwala dokonać tzw. spirometria z próbą rozkurczową, podczas której pacjent poddaje się inhalacji lekiem rozkurczającym oskrzela. Najpierw wykonywana jest u niego spirometria podstawowa, a po upływie ok. 15 minut od inhalacji – następna. Służy to ocenie odwracalności obturacji.

Wynikiem spirometrii jest tzw. spirogram przedstawiający parametry oddechowe w formie tabel i odpowiednich krzywych, który interpretowany jest przez lekarza.

Spirometria należy do badań bezpiecznych, jednak podczas jej przeprowadzania może dochodzić do nagłych zmian ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej i jamy brzusznej, dlatego nie powinny jej wykonywać osoby, które są tuż po przeprowadzonych zabiegach czy operacjach brzusznych i w obrębie klatki piersiowej, a także osoby, których stan może wpływać na wiarygodność wyniku

Istnieją również przeciwwskazania bezwzględne, do których należy zaliczyć:

• tętniaki
• krwioplucie o nieznanej etiologii i odma opłucna
• świeży zawał i udar ośrodkowego układu nerwowego
• świeża operacja okulistyczna

Skierowanie na spirometrię wystawia lekarz medycyny rodzinnej lub internista, a przypadku kontroli zdiagnozowanych chorób płuc może wystawić także pulmonolog – specjalista chorób płuc. Badanie jest refundowane przez NFZ, więc jeśli pacjent otrzyma takie skierowanie, badanie będzie mógł wykonać nieodpłatnie.